Po wojnach napoleońskich po 167 latach następuje ponowne zjednoczenie ziem dawnego Księstwa Pomorskiego – Pomorza Przedniego i Tylnego w jeden organizm w granicach Królestwa Prus. Prusy po scaleniu ziem dawnego Księstwa Pomorskiego utworzyły Prowincję Pomorze (Provinz Pommern).
Prowincja została utworzona na podstawie Na podstawie Verordnung wegen verbesserter Einrichtung der Provinzialbehörden, wydanego przez Karla Augusta von Hardenberga 30 kwietnia 1815. Siedzibę ulokowano w Szczecinie. Władzę nad prowincją sprawował Oberpräsident (Naprezydent). W skład Prowincji weszły Pomorze Przednie (Vorpommern) oraz Pomorze Tylne (Hinterpommern). Provinz Pommern Została podzielona na trzy rejencje:
- Rejencja Szczecińska (Regierungsbezirk Stettin) z siedzibą w Szczecinie
- Rejencja Koszalińska (Regierungsbezirk Köslin) z siedzibą w Koszalinie
- Rejencja Stralsundzka (Regierungsbezirk Stralsund) z siedzibą w Stralsundzie (istniała do 1932, włączona do Rejencji Szczecińskiej).
Każda Rejencja była podzielona na powiaty grodzkie (Stadtkreis) oraz powiaty ziemskie (Landkreis).
Źródło: Wikipedia
Wiek XIX przynosi rozwój infrastruktury wybudowano szereg dróg oraz linii kolejowych 12 października 1840 r. rozpoczęto budowę linii Berlin – Szczecin, ukończona 15 sierpnia 1843 r. Kolejne linie powstały: w 1859 na trasie: Szczecin – Koszalin, 1863 Angermünde – Stralsund i Züssow – Wolgast, 1869 Szczecin – Słupsk, 1870 Szczecin – Gdańsk.
Na podstawie dekretu z dnia 28 lipca 1892 wdrażającego pruski program pomocy finansowej, wybudowano wiele kolei wąskotorowych w tym m.in Randower Kleinbahn łącząca Stobno z Nowym Warpnem (Stöven – Neuwarp). W 1900 łączna długość tych linii przekroczyła 1000 km. Na Pomorzu powstały również pierwsze elektrownie gazowe, wodne i energetyczne. W Szczecinie w 1848 rusza miejska gazownia, w 1865 wodociągi a w roku 1870 zaczęto budowę kanalizacji. W latach 1910–1912 większość prowincji była zaopatrywana w energię elektryczną..
Podczas I Wojny Światowej Pomorze nie doznało zniszczeń wojennych. Wojna dotknęła jednak społeczeństwo, gospodarkę i administrację. W czasie wojny administracja Prowincji Pomorze podlegała armii i kierowana była przez urzędników wojskowych. Mobilizacja spowodowała niedobór siły roboczej, który dotknął niezwiązany z wojną przemysł, budownictwo i rolnictwo. Kobiety, nieletni i jeńcy wojenni częściowo zastąpili powoływanych mężczyzn. Import i połowy zmniejszyły się w wyniku blokady portów. Podczas wojny trwały niedobory żywności, szczególnie zimą 1916/17.
Źródło: Wikipedia
Po zakończeniu I Wojny Światowej w wyniku traktatu wersalskiego niewielki fragment powiatów: bytowskiego, lęborskiego i słupskiego (w sumie około 6 km²) został przekazany Polsce tzw. polskim korytarz. W skład II Rzeczpospolitej Polskiej weszły również miejscowości Wejherowo i Kartuzy.
O ile podczas I Wojny Światowej Pomorze nie poniosło znacznych zniszczeń, to podczas II Wojny Światowej straty były ogromne. Samo miasto Szczecin zostało zniszczone w 60-70%, port wraz z przyległościami 70-80% zakłady przemysłowe w 90%. Najbardziej ucierpiały tereny nadodrzańskie w tym dawne Stare Miasto oraz centrum miasta. Skala zniszczeń wojennych była tak ogromna, że Szczecin znalazł się na liście 20 najbardziej zniszczonych miast ówczesnych Niemiec.
Od 1943 r. Prowincja Pomorze stała się celem nalotów. Pierwszy atak został przeprowadzony na Szczecin 20/21 kwietnia 1943 r. powodując śmierć 400 osób. 17 i 18 sierpnia tego samego roku brytyjski RAF rozpoczął atak na Peenemünde (Pianoujście), gdzie znajdował się ośrodek badawczy nad rakietami V1 i V2, celem ataków m.in Anklam czy Stralsund. Do końca wojny bombardowano zakłady przemysłowe Szczecina. Od roku 1940 nie ustawały na naloty na Hydrierwerke Pölitz (Fabryka Benzyny Syntetycznej w Policach). Jeszcze w marcu 1945 (12 marzec) Świnoujście doznało morderczego nalotu. Bombardowanie Świnoujścia przez niektórych historyków jest umieszczane w pierwszej dziesiątce pod względem liczby ofiar i porównywane z takimi miastami jak Hamburg, Kassel, Darmstadt, Pforzheim i Drezno.
Pomimo tych nalotów Provinz Pommern była uznawana za „bezpieczną” w porównaniu z innymi obszarami III Rzeszy. Z tego też względu stała się schronieniem dla ewakuowanych, przede wszystkim z silnie bombardowanego Berlina i zachodnio-niemieckich centrów przemysłowych.
Niektóre wydarzenia z roku 1945
22 stycznia 1945 – skasowano kursy pociągów dalekobieżnych przechodzących przez Szczecin. Pociągi z uciekinierami ze wschodu przetrzymywano na stacjach podmiejskich po kilka dni, izolując ewakuowanych Niemców od miejscowej ludności, by nie rozprzestrzeniać wiadomości wśród mieszkańców Szczecina o wielkim odwrocie niemieckim ze wschodu i postępującej inwazji armii radzieckiej
22 lutego 1945 – na wieść o zarządzeniu Państwowego Komitetu Obrony z 20 lutego 1945 roku, w którym Józef Stalin zgodził się na traktowanie linii Odry i Nysy Łużyckiej z włączeniem Szczecina jako tymczasowej granicy państwa polskiego, „Pommersche Zeitung” donosił „Stettin – slawisch!” (Szczecin słowiański)
4 marzec – 18 marzec 1945 Bitwa o Kołobrzeg podczas II Wojny Światowej, jedna z głównych bitew operacji pomorskiej.
20 marca 1945 – 47. i 61. Armie Radzieckie przy pomocy 2. Armii Pancernej zdobyły Dąbie (Altdamm)
20 marca 1945 – odjechał ostatni pociąg ewakuacyjny z jedynego czynnego szczecińskiego dworca kolejowego na Turzynie, wywożący zbiór obrazów muzealnych oraz, nieoficjalnie, kilku wysokich urzędników partyjnych
26 kwietnia 1945 – do zniszczonego, opuszczonego przez wojska hitlerowskie i mieszkańców miasta wkroczyły wojska radzieckie 65. Armii gen. Pawła Batowa. Kapitulację cywilnych mieszkańców miasta przyjął gen. K.F. Skorobogatkin
Po II Wojnie Światowej Prowincja Pomorze zostaje podzielona linią rzeki Odry na pół. Cześć zachodnia została później włączona do Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) i wracając do historycznej nazwy Pomorze Przednie (Vorpommern), wschodnia część weszła w skład Polski jako Pomorze Zachodnie. Podział ten funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
1. Encyklopedia Szczecina tom 1, P-Ż, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
2. Wikipedia
3. pomeranica.pl
4. dzieje.pl
Dawid Klich | 19.10.2019, 15:42 | Historia