Czwartkowy poranek 10 listopada 1938 na Pomorzu przyniósł zapach spalenizny, zalegające stłuczone szkło na ulicach i chodnikach oraz wszechobecny płacz.
W nocy z 9/10 listopada 1938 w całej III Rzeszy doszło do pogromu ludności żydowskiej nazwanej Nocą Kryształową (Kristallnacht, Reichskristallnacht lub Reichspogromnacht). Wydarzenia przez nazistowskie niemieckie władze zostało potraktowane jako spontaniczne i nie inspirowane przez oficjalne władze Rzeszy. Jednak władza nie przeszkadzała.
Wstępem do Nocy Kryształowej było zabójstwo Ernsta vom Ratha dokonane w Paryżu przez Herschela Grynszpana. Nazistowska propaganda ogłosiła, że za zamachem stoi międzynarodowe żydostwo. Umiejętnie podsycane przez propagandę antyżydowskie nastroje spowodowały “spontaniczne” pogromy ludności żydowskiej w całych Niemczech.
W wielu niemieckich miastach doszło do licznych podpaleń synagog, które w wielu przypadkach spłonęły doszczętnie. Wysłani na miejsce strażacy ratowali mienie niemieckie zabezpieczając sąsiednie budynki. Demolowania żydowskich sklepów, pobić ludności żydowskiej czy wręcz zabójstw. Wydarzenie te nie ominęły i Prowincji Pomorze.
Synagoga w Szczecinie
Źródło: http://jüdische-gemeinden.de/
Źródło: http://jüdische-gemeinden.de/
Źródło: http://jüdische-gemeinden.de/
Synagoga widoczna na zdjęciu została wybudowana przy Grünen Schanze (ob. ul. Dworcowa) w 1875, w stylu Mauretańskim. Mieściła ok. 880 mężczyzn oraz ok. 670 kobiet. W nocy 9/10 listopada 1938 została podpalona.
Relacja z 12 listopada 1938 zamieszczona w “Pommersche Zeitung”:
Czwartkowego poranka w Szczecinie rozeszły się wieści, że w synagodze na Zielonym Wzgórzu wybuchł pożar. W krótkim czasie na Zielonym Wzgórzu zebrały się tłumy ludzi, obserwujących rozprzestrzenianie się ognia. Strażacy musieli stawić czoła ochronie otaczających budynków w związku z szybkim rozprzestrzenianiem się ognia. Około 5.30 rano strych został tak doszczętnie wypalony, że belkowanie rozbiło się w synagodze. Już wczoraj po południu oddziały rozbiórkowe przygotowały wysadzenie wciąż stojących ścian synagogi.
Synagoga nigdy nie została odbudowana.
W Szczecinie ponadto doszło do demolowania sklepów żydowskich, dewastacji żydowskiego cmentarza (kirkutu) przy obecnej ul. Ojca Beyzyma. Śmierć poniosły 2 osoby.
Synagoga w Koszalinie
Źródło: http://jüdische-gemeinden.de/
Podczas Nocy Kryształowej 1938 r. została podpalona, ponadto doszło do zdemolowania kirkutu (cmentarza) uszkodzono macewy (nagrobki) na starym cmentarzu oraz zniszczono kostnicę znajdującej sie na nowym cmentarzu. Demolowano żydowskie sklepy.
Synagoga nie została odbudowana.
Pogrom w Pasewalku
W wyniku Nocy Kryształowej również Pasewalku spłonęła synagoga. W wyniku pożaru została doszczętnie zniszczona. Jak w większość miast III Rzeszy przybyli na miejsce strażacy zajęli się jedynie zabezpieczeniem, by pożar nie przeniósł się na sąsiadujące z synagogą budynki.
Noc Kryształowa w Anklam
Również w Anklam synagoga, która znajdowała się przy Mauernstraße została podpalona. Jednak nie wypaliła się do końca. Naziści w ocalałych murach urządzili magazyn zboża. Ocalałe mury synagogi zostały w roku 1942 rozebrane. Z tych wydarzeń zachował się raport dla władz Prowinz Pommern, z którego można m.in. wyczytać:
Świnoujście po pogromie
Również Wyspy Uznam pogromy nie ominęły. W Świnoujściu jak w wielu miastach Prowincji Pomorze doszło do pogromów ludności żydowskiej. Wynik nocy z 9/10 listopada był podobny. Podpalona synagoga, zdemolowane sklepy żydowskie. Raport dla władz Prowincji krótki lecz wielce wymowny:
Straty po Nocy Kryształowej
“Noc kryształowa” stała się w istocie nowym etapem prześladowania Żydów, włącznie z ich fizyczną eksterminacją. We wrześniu 1941 wprowadzono obowiązek noszenia “Gwiazdy Dawida”. W wyniku Nocy Kryształowej
- zamordowano 91 osób narodowości żydowskiej;
- spalono 171 synagog;
- zniszczono 7500 sklepów należących do Żydów;
- zdemolowano 171 domów mieszkalnych;
- zbezczeszczono prawie wszystkie cmentarze (kirkuty) żydowskie;
- osadzono w obozach koncentracyjnych 26 tys. Żydów.
Cel był konkretny czyli obrzydzenie ludności żydowskiej pobytu w Niemczech i zmuszenie do emigracji, lecz z pozostawieniem majątku na terenie III Rzeszy. 12 listopada Herman Göring oświadczył, że problem żydowski odtąd będzie rozpatrywany kompleksowo i ostatecznie zostanie doprowadzony do końca. Zaistniał nowy etap w siłowym rozwiązaniu programu antysemickiego przyjętego przez NSDAP, tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej.
Źródło:
1) http://jüdische-gemeinden.de/
2. Encyklopedia Szczecina tom 1, P-Ż, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
3. Wikipedia
Zdjęcie główne:
Pożar Synagogi w Szczecinie
Źródło: http://jüdische-gemeinden.de/
Dawid Klich | 10.11.2019, 15:12 | Historia