Odkryty fragment muru z przełomu XIV i XV w.

Fragment muru – którego pochodzenie eksperci szacują na przełom XIV i XV wieku – chroniącego zabudowę zamkowego wzgórza od strony ul. Kuśnierskiej, odkryty został podczas prac związanych z rozbiórką południowego tarasu Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie.

– Prace związane z modernizacją zabytkowych obiektów często odsłaniają nam nieznane wcześniej karty historii. Tak też stało się w przypadku Zamku Książąt Pomorskich, który po raz kolejny odsłonił swoją tajemnicę. Odkryte relikty poszerzą naszą wiedzę o czasach, w których powstała budowla. Z pewnością odpowiednie dostosowanie ich do nowych elementów sprawi, że ten jeden z najważniejszych zabytków w Szczecinie będzie estetycznym i bezpiecznym miejscem, zachęcającym do spacerów śladami historii zarówno mieszkańców regionu, jak i turystów – mówi marszałek Olgierd Geblewicz.

– Mur ma wysokość około 3 metrów, głębokość około 160 cm. Zbudowany został w układzie warstwowym z polnych kamieni i cegieł. W trakcie konserwacji zostaną wzmocnione uszkodzone fragmenty oraz uzupełniona zaprawa łącząca poszczególne elementy – informują historyk sztuki dr Małgorzata Gwiazdowska, która pełni ze strony Zamku nadzór konserwatorski nad pracami oraz archeolog Marek Dworaczyk, który sprawuje nadzór archeologiczno-architektoniczny. Ich zdaniem mur jest cennym reliktem z przełomu XIV i XV wieku. – Może on być fragmentem średniowiecznego budynku, na którym już później, w okresie renesansu zbudowane zostało skrzydło południowe – uważa Marek Dworaczyk.

„Ukształtowane w drugiej połowie XIV wieku założenie zamkowe było sukcesywnie rozbudowywane przez następców Barnima III. Księciu Kazimierzowi V przypisuje się rozpoczęcie budowy skrzydła południowego (tzw. Dużego Domu) i otoczenie całego założenia murem obronnym, który – na skutek protestu mieszczan – książę musiał rozebrać. Rozpoczęte prace kontynuował najsłynniejszy z Gryfitów – Bogusław X, gdy przygotowywał się do ślubu z królewską córką Anną Jagiellonką” (…) Jednak dopiero działania podjęte przez jego syna Barnima XI nadały Dużemu Domowi rezydencjonalny charakter, utrzymany w późnośredniowiecznej stylistyce…” – czytamy w I tomie monografii „Karty z dziejów zamku książęcego w Szczecinie” w rozdziale „Architektura założenia zamkowego w czasach książęcych (1346-1637) autorstwa Marii Łopuch i Wojciecha Łopucha.

Eksperci podkreślają, że celem aktualnie prowadzonych w Zamku prac jest nie tylko poprawa stanu technicznego i użytkowego zabytku. Znaczącym elementem inwestycji jest towarzyszący jej proces badawczy, obejmujący badania archeologiczne i architektoniczne oraz wymóg dostosowania w harmonijny sposób elementów nowych do zabytkowej budowli.

„Zamek Książąt Pomorskich znany w obecnej formie mieszkańcom i turystom jest wynikiem powojennej odbudowy, którą poprzedziły szczegółowe analizy, badania oraz dyskusje co do ostatecznego kształtu budowli – czytamy w informacji ekspertów. – Podczas wielu lat badań archeologicznych, architektonicznych i kwerend archiwalnych udało się zachować i odtworzyć bryłę zamku z czasów jego największej świetności, a więc renesansowej przebudowy z zachowanym gotyckim skrzydłem południowym. Pomimo tamtej odbudowy zamku odnajdujemy w podziemiach budowli również jeszcze dzisiaj nieznane wcześniejsze relikty, dokumentujące jego architektoniczne dzieje”.

Podczas trwających obecnie na zamku robót odsłaniane są również inne fragmenty, zdaniem ekspertów – pozostałości mniejszej rangi, które zostały udokumentowane. Za takie dr Małgorzata Gwiazdowska i Marek Dworaczyk uznają odsłonięte w północno-wschodnim narożniku zamku fundamenty wieży widokowej z czasów pruskich czy pozostałości zburzonej podczas wojny zabudowy mieszczańskiej.

– Wieża została zbudowana w 1840 roku wg projektu architekta Otto Scabella z Krajowej Dyrekcji do Spraw Budowlanych, autora projektów m.in. Gimnazjum Mariackiego i szczecińskiego dworca. Wieża częściowo zniszczona, przetrwała wojenne bombardowania i została po wojnie rozebrana, jako element wtórny nie podlegający wówczas ochronie konserwatorskiej – wyjaśnia dr Gwiazdowska. – Znalezisko zostało udokumentowane i zarys budowli zostanie zaznaczony w nawierzchni zamkowych tarasów.

Relikty zabudowy mieszczańskiej z XIX/XX w. od strony wschodniej, które uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej (prawdopodobnie pozostałości po oficynach kamienic usytuowanych przy zachodniej pierzei ul. Panieńskiej) zostały udokumentowane, a ich stropy usunięte.

Prace rozbiórkowe związane z modernizacją zamkowych tarasów trwają od ubiegłego roku.

W sierpniu 2022 r. Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie podpisał umowę z Mostostalem Warszawa SA – wyłonionym w przetargu wykonawcą inwestycji pod nazwą „Kompleksowe zagospodarowanie tarasów oraz odbudowa skrzydła północnego Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie”. W jej efekcie zmodernizowane mają być wszystkie zamkowe tarasy (południowy, wschodni i północny) oraz skarpa północna, a także odbudowane skrzydło północne. Zgodnie z umową na prace w zakresie tarasów wykonawca ma 18 miesięcy, na pozostałe – 30 miesięcy.

Odkrycie reliktów nie ma wpływu na termin realizacji inwestycji.

Wykonawca realizuje inwestycję w formule „zaprojektuj i wybuduj”. Oznacza to, że musi przygotować niezbędną dokumentację projektową, uzyskać wszelkie wymagane zgody i opinie, a następnie wykonać roboty budowlane. Obecnie trwa weryfikacja dokumentacji projektowej.

Całość prac kosztować ma prawie 85 mln zł, z czego blisko 31 mln zł na modernizację tarasów dofinansowane zostanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Pozostała kwota pochodzi z budżetu Województwa Zachodniopomorskiego.

Źródło: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

Dawid Klich | 01.03.2023, 19:08 | Wiadomości