27 listopada roku pańskiego 1620 umiera bezpotomnie Franciszek książę szczeciński z dynastii Gryfitów

Równo 400 lat umiera jeden z ostatnich przedstawicieli pomorskiej dynastii Gryfitów. Franciszek urodził się w Bardzie (dzisiejsze Barth w Meklemburgii-Pomorze Przednie) 24 marca 1577. Był  czwartym dzieckiem, oraz drugim męskim potomkiem Bogusława XIII (księcia pomorskiego) i Klary brunszwickiej. Starszy od niego był Filip II  zleceniodawcą Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego. Podobnie jak starszy brat Franciszek otrzymał solidnie wykształcenie. Jednak to nie nauka była jego celem w życiu. Nad nią cenił sztukę wojenną tj. fechtunek i jazdę konną.

W armii cesarskiej

Franciszek liczący sobie zaledwie 15 wiosen w roku 1592 zostaje wybrany po swoim wujku Kazimierzu VII  na następcę w księstwie-biskupstwie kamieńsko-kołobrzeskim. W wieku lat 17 wyrusza w podróż po Węgrzech, zawędrował nawet do Wiednia. Tam zaciąga się do armii cesarskiej. Służył pod rozkazami arcyksięcia Macieja Habsburga. Po zakończeniu służby podróżuje po Europie Zachodniej. W 1602 zostaje roku wybrany na administratora sekularyzowanego księstwa biskupiego w Kamieniu. Do kraju wraca jednak 2 później. W1604 rusza do swojego szwagra w Kurlandii.

Szwedzka propozycja

W 1606 roku Franciszek zostaje wplątany w wewnętrzne spory dynastii Wazów. Wazowie w tym czasie  panowali  na tronie szwedzkim (Karol IX Waza) oraz polskim (Zygmunt III Waza). W tymże roku Karol IX składa propozycję powołania przez Franciszka  3 tys piechurów i 1 tys jazdy. Franciszek miał również ruszyć na wojnę z Zygmuntem III Wazą. Pod naciskiem członków rodziny Gryfitów Franciszek nie zdecydował się na wspólną walkę u boku Szwedów z Zygmuntem III Wazą.

Dalsze podróże

Książę Franciszek nie będąc bezpośrednio zaangażowany w sprawy polityczne Księstwa Pomorskiego kontynuuje swoje podróże po Europie. W lipcu 1607 roku zawitał na dwór cesarki w Pradze. Spotkał się również z cesarzem Rudolfem. Następnie zwiedza Czechy, Frankonię, Nadrenię, Wirtembergię, Szwajcarię, Francję. Zwiedza również Wyspy Brytyjskie – Anglię i Szkocję. W drodze powrotnej odwiedza Niderlandy. Do kraju wraca dopiero 1610. W tym też roku zaślubia Zofię księżną saską.

Przygotowania do wojny

Pomnik Albrechta von Wallensteina, Frýdlant, Republika Czeska
Źródło: własne

23 maja 1618 w Czechach wybucha 30-letni konflikt – wojna trzydziestoletnia. Ostrożny Franciszek postanawia przygotować Księstwo Pomorskie. W związku z tym już w 1619 r. wzywa pomorskie rycerstwo, szlachtę oraz miasta na przegląd do wsi Poczernin pod Stargardem . W tym samym czasie w Szczecinie rozpoczął również budowę arsenału. Z całego Księstwa nakazuje dostarczyć działa armatnie, przetapiać stare. Podniósł również podatki. Napotkał wielki opór szlachty oraz miast pomorskich. Opór ten okazał się tragiczny w skutkach. Słabe i nieprzygotowane Księstwo Pomorskie staje się łatwym celem dla wojsk cesarskich dowodzonych Albrechta von Wallensteina. Następca Franciszka młodszy brat Bogusław XIV w 1627 zostaje zmuszony do zakwaterowania wojsk cesarskich pod dowództwem wspomnianego Wallensteina. Pomorze zostaje spustoszone.

Proces Sydonii

Równocześnie do tych wydarzeń z Poczernina rozpoczyna się śledztwo najsłynniejszej pomorskiej czarownicy Sydonii z roku Borcków. Wg opowieści krążących po Pomorzu Sydonia miała rzucić klątwę na ród Gryfitów. O Borckównej przypomniano sobie po śmierci 3 lutego 1618 księcia Filip II. Franciszek każe aresztować i doprowadzić na śledztwo Sydonię. Przebywająca w Marianowie Sydonia zostaje więc aresztowana i najprawdopodobniej osadzona w Zamku Oderburg pod Szczecinem (ówcześnie leżący poza granicami Szczecina, dziś to osiedle Grabowo). Sydonia zostaje skazana na śmierć poprzez ścięcie, a następnie na stos. Wyrok wykonano w 19 sierpnia 1620 w Szczecinie. Franciszek umiera 3 miesiące później 27 listopada 1620. Następcą Franciszka zostaje Bogusław XIV.

Epilog

17 lat później 10 marca 1637 w Szczecinie bezpotomnie umiera młodszy brat Franciszka – Bogusław XIV. Bogusław XIV Był ostatnim z rodu Gryfitów, kończąc tym sam niemal 600-letnią historię pomorskiego rodu Gryfitów.

Księstwo Pomorskie formalnie upada 10 lat później. W 1648 w wyniku traktatu pokojowego z Osnabrück Księstwo zostaje podzielone linią rzeki Odry na część Szwedzką (Pomorze Przednie niem. Vorpommern) oraz Brandenburską (Pomorze Tylne niem. Hinterpommern).

Pomorze Przednie Vorpommern (kolo żółty) Pomorze Tylne Hinterpommern (kolor różowy)

Źródło:
1. Encyklopedia Szczecina tom 1, A-0, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999 
2. wikipedia.pl
3. pomeranica.pl

Źródło fotografii:
Encyklopedia Szczecina tom 1, A-0, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999 

Dawid Klich | 28.11.2020, 16:31 | Historia

Udostępnij: