Tragiczne losy Sydonii v. Borck

Piękna szlachcianka Sydonia von Borck naznaczona w historii jako pomorska czarownica. Została ścięta i spalona. Jaka jest jej historia?

Borckowie

Sydonia von Borck urodzona roku 1548 na zamku w Strzmielewie. Borckowie należeli do jednego z najpotężniejszych i najstarszych rodów szlacheckich Pomorza. Wzmiankowani w XII wieku. Wywodzą się z okolic Kołobrzegu. Słynęli z wielkiej niechęci do Krzyżaków.

Za protoplastę rodu uchodzi Borko I. Wg historyków był, możnowładcą słowiańskiego pochodzenia. Służył książętom pomorskim z dynastii Gryfitów. Na kartach historii Pomorza pojawia się również Przybysław syn Borka I. Przybysław jest znany z dokumentu, z roku 1186/7, w którym widnieje zapis Pribislaus filius Borconis wymieniony jako świadek sądowy.

Jednym z przodków Sydonii, był również sławny w całej Europie rozbójnik – Matzko von Borck, który wsławił się porwaniem księcia geldryjskiego – Wilhelma.

Sydonia była córką Hrabiego Otto Borcka (ur. ok. 1490, zm. 1551) i Anny zd. von Schwiecheld (ur.?, zm. 1568). Była najmłodszą z rodzeństwa. Według przekazów ojciec Otto Borck wychowywał córkę w przekonaniu, że jest najpiękniejszą panną na Pomorzu.

Dwaj Gryfici

Filip I zwany Pobożnym

Syn Jerzego I (wnuk Bogusława X) i Amelii, hrabianki palatynówny reńskiej z rodu Willelsbachów. Młodość spędził na rodzinnym dworze matki w Heidelbergu (mieście stołecznym Palatynatu Reńskiego), pod opieką wuja, elektora palatynatu – Ludwika V Willelsbacha.

Po nagłej śmierci Jerzego I – Filip I w 1531 jako szesnastolatek obejmuje rządy r. Razem z Barnimem IX(XI) współrządzi Księstwem Pomorskim. Na skutek nacisku Barnima IX(XI), w 1532 r. księstwo zostaje podzielono na dwie części: Księstwo Wołogoskie i Księstwo Szczecińskie. W wyniku podziału powstają dwa osobne dwory książęce – Filipa I w Wołogoszczy (dziś Wolgast w Niemczech) i Barnima IX(XI) w Szczecinie.

Ernest Ludwik zwany Pięknym

Był czwartym synem Filipa I i Marii saskiej. Starannie wykształcony na uniwersytetach w Greifswaldzie, Wittemberdze i na paryskiej Sorbonie. W młodości odbył, wraz ze starszym bratem Bogusławem XIII, podróż po Europie (kraje niemieckie, Francja, Wyspy Brytyjskie). Od 1569 r. panował w Księstwie Wołogoskim. Rezydencją księcia był zamek w Wołogoszczy, który odbudował po tragicznym pożarze w 1557 r., nadając mu cechy renesansowe (skrzydło wzorowane na zamku szczecińskim). Zmarł tamże, pochowany w kościele św. Piotra w Wołogoszczy.

Pobyt w Wołogoszczy

Podczas pobytu Sydonii Wołogoszcz była stolicą Księstwa Wołogosko-Pomorskiego. Mieszkając na dworze księcia Filipa I zostaje dwórką księżnej Amelii Saskiej. Zakochuje się ze wzajemnością w synu Filipa I – Erneście Ludwiku. Młody książę oświadczył się pięknej Sydonii, ta oświadczyny przyjmuje. Nie spodobało się to Filipowi I. Zmusza więc syna do zerwania zaręczyn. Podczas rozmowy Ernesta Ludwika z Sydonią dochodzi do kłótni podczas, której Sydonia rzuca w gniewie:

Słowa te za kilkanaście lat przyniosą jej zgubę. Po zerwaniu zaręczyn Sydonia opuszcza Wołogoszcz. Natomiast w 1577 Ernest Ludwik poślubia Zofię Jadwigę brunszwicką

Tułaczka Sydonii po Pomorzu

Po wyjeździe z Wołogoszczy Sydonia wraca do Strzmielewa. Gdzie mieszka ze starszą siostrą – Dorotą v. Borck pod opieką niechętnego im brata Ulricha. W międzyczasie ojciec rodzeństwa umiera. Nieprzychylny obu siostrom starszy brat Ulrich wymusza na ich zrzeczenie się spadku po zmarłym w 1551 ojcu Otto Borcku. Ojciec na obie siostry zapisał wsie Siedlice i Rogowo. W 1569 Ulrich żeni z Otylią von Dewitz. Po ożenku brata Sydonia z Dorotą na zawsze opuszczają siedzibę rodu v. Borcków.

Od tego też momentu Sydonia procesuje się z bratem o spadek najpierw po ojcu, potem potem siostrze zmarłej w 1600 – Dorocie. Nigdy nie uzyska spadku po ojcu i siostrze. Ponadto przypuszcza się, że Ulrich von Borck nieustannie nasyłał na młodszą siostrę wierzycieli. Sydonia była w stałych kłopotach finansowych.

Początkowo zamieszkała w Szczecinie, gdzie została wciągnięta w proces o zniesławienie księcia Jana Fryderyka oraz malwersacje finansowe. Następnie tuła się po Księstwie Pomorskim mieszkając kolejno w Stargardzie, Krępcewie, Chociwlu, Resku i Marianowie. Tracąc przy tym dwukrotnie cały majątek w pożarze jej domów wpierw w Stargardzie następnie w Resku. Jak podają źródła Sydonia nie należała do najmilszych osób, była kłótliwa i agresywna, przez co przysparzała sobie coraz większą rzeszę wrogów.

W 1604 Sydonia zostaje przyjęta do Klasztoru w Marianowie (podczas reformacji przekształcony na dom dla możnych panien). Obejmuje funkcję zastępczyni przełożonej. Po roku pozbawiono ją funkcji za jej konfliktowe i zgryźliwe usposobienie, ponadto bardzo często wszczynała procesy sądowe.

Zaczęła otaczać się zwierzętami, kontaktować z zielarkami. Jej wielką pasją staje się zielarstwo, udzielała również porad lekarskich. W związku z jej działalnością oraz charakterem oskarżono ją o czary – po raz pierwszy w 1612. Jednak zgubę Sydonii przyniosły rzucone w gniewie słowa.

Proces, przyznanie, śmierć

Wśród dynastii Gryfitów dochodzi do co raz częstszych niewyjaśnionych zgonów. Książętom Pomorskim grozi wyginięcie dynastii. 3 lutego 1618 umiera książę Filip II, wtedy przypomniano sobie wypowiedziane w gniewie słowa Sydonii:

W 1619 Sydonia von Borck zostaje przewieziona do Szczecina i osadzona w Zamku Oderburg (w czasach Sydonii zamek leżał poza granicami Szczecina, dziś to osiedle Grabowo). Rozpoczyna się śledztwo, a następnie proces o czary (zajmuje się zielarstwem) oraz rzucenie klątwy na ród książęcy Gryfitów. Torturowana przyznaje się do wszystkich zarzutów. Wyrok ścięcie, (była szlachcianką), a następnie spalenie na stosie.

Wyrok wykonano w 19 sierpnia 1620 w Szczecinie. Zostaje ścięta, a następnie spalona na stosie. Egzekucję wykonano za ówczesną Bramą Młyńską (znajdującej się w okolicach obecnej ulicy Staromłyńskiej i Placu Żołnierza). Ciało Sydonii pogrzebano na średniowiecznym cmentarzu przeznaczonym dla biedoty.

Epilog

!7 lat później 10 marca 1637 w Szczecinie bezpotomnie umiera ostatni z Gryfitów książę pomorski Bogusław XIV. Był ostatnim władcą Księstwa Pomorskiego, kończąc tym sam niemal 600-letnią historię pomorskiego rodu Gryfitów.

Księstwo Pomorskie formalnie upada 10 lat później. W 1648 w wyniku traktatu pokojowego z Osnabrück Księstwo zostaje podzielone linią rzeki Odry na część Szwedzką (Pomorze Przednie niem. Vorpommern) oraz Brandenburską (Pomorze Tylne niem. Hinterpommern).

Źródło:
1. Encyklopedia Szczecina tom 2, P-Ż, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
2. Legendy Pomorza, Jarosław Kociuba
3. Wikipedia
4. https://zamek.szczecin.pl/

Zdjęcie główne autor nieznany – Muzeum Narodowe w Szczecinie – obraz nieznanego artysty z XVIII w.