Od co najmniej 1682 roku w Domu Żeglarza przy ulicy Szewskiej (Schuhstrasse) istniała sala w, której co jakiś czas występowały gościnnie zespoły aktorskie.
Kultura Szczecina

Wystawiały głównie komedie, jednoaktówki, pantonimy. Karol Döbbelin skłonił władze miejskie do przebudowy. Natomiast architekt Dawid Gilly proponował budowę nowego teatru na 297 osób przy nieistniejącym dzisiaj Rynku Węglowym (Kohlemarkt). Plany jednak pokrzyżowały władze państwowe, nie przekazując remizy strażackiej. Wobec tego starsi Domu Żeglarza wykupili działki wokół w celu rozbudowy, by 18 stycznia 1793 roku uroczyście otworzyć „Nową Komedię” (taką nazwę otrzymał teatr). Nowa Komedia istniała do 1849. Sztuki teatralne były też wówczas grane przy dzisiejszej ul. Wyszyńskiego (Breitestrasse) w tzw. Małym Teatrze.

Najważniejszym był bez wątpienia Teatr Miejski, który powstał dzięki kupcom szczecińskim na reprezentatywnym placu Szczecina Placu Królewskim. drugą poważną sceną teatralną przedwojennego Szczecina był Teatr Bellevue zawdzięczamy G.F. Weidemanowi oraz Wilhelmowi von Boninowi.

Oprócz dwóch głównych teatrów serwujących wyższy poziom przedstawień teatralnych istniało kilka mniejszych jak Teatr Elysium, raczący widzów piwem podczas przedstawień. Kolejnym małym teatrem był Teatr Apollo, specjalizujący się w przedstawieniach dla dzieci, natomiast dla widowni dorosłej funkcjonował Klub Szczeciński „Trocadero”

Życie muzyczne przedwojennego Szczecina to przede wszystkim Filharmonia (Konzerthaus). Mieściła się u zbiegu ulic Małopolskiej (Augustastrasse) i pl. Żołnierza Polskiego (Königsplatz). Budowa trwała 17 miesięcy w latach 1883-1884. Projektantem był Franz Schwechten.

Teatr Miejski (Stadttheater)

Ówczesne władze miasta przydzieliły miejsce przy placu Królewskim wtedy reprezentatywnym placu Szczecina. W roku 1849 roku po trzech latach budowy powstał teatr wg projektu C.F. Langhansa. Teatr był bardzo nowocześnie wyposażony.

Teatr Miejski (Stadttheater) posiadał jako jeden z nielicznych teatrów w Niemczech obrotową scenę i zapadnię. Po 50 latach działalności bankrutuje i 1892 przechodzi na własność miasta. Miasto rozbudowuje teatr by rok 1900 przyjąć widzów przywitać w wyremontowanym teatrze. Jednocześnie mogło usiąść 1030 widzów. Teatr posiadał też restaurację, kawiarnię bibliotekę. Podczas nalotów alianckich bomba w 1944 lekko naruszyła konstrukcję. Niezabezpieczony budynek po 1945 roku popadł w ruinę. Najgorsze dla losów Teatru Miejskiego nadeszło w latach 50 XX wieku, gdy polskie władze podjęły decyzję o jego rozbiórce. Dzisiaj na miejscu teatru stoi maszt z parowca „Konstanty Maciejewicz”


Rozkład widowni Teatru Miejskiego
źródło: Stettiner Adreßbuch 1943: 700 Jahre Stettin, August Scherl Deutsche Adreßbuch-Gesellschaft m.b.H. Stettin 1943

Przejdźmy do repertuaru Teatru Miejskiego otóż na premierze wystawiono J.W Goethego „Egmont”, zaś kilka dni później operę W.A. Mozarta „Don Juan”. Do 1914 Teatr był mocno dofinansowywany przez miasto prosperował dobrze. Po I Wojnie Światowej, a zwłaszcza w Wielkim Kryzysie znalazł się w trudnej sytuacji finansowej. Wyjściem okazało się granie lekkich, łatwych i przyjemnych sztuk: np. „Trzy złote dziewice – naga sztuka w brązie” czy „Fritzi Welser mistrzyni – Śpiewaczka alpejska”. W 1933 w prasie ukazał się następujący anons „Wielki sukces Eugen Koltai w Jeden Całus – jeden strzał – jedno baby”. Taki dobór repertuaru spowodował masowy napływ widzów na spektakle teatralne. Podjęto decyzję o wynajmowaniu Hali Centralnej (Zentralhalle) – już niestety nieistniejącej przy obecnej ul. Obrońców Stalingradu (Bismarckstrasse). Hala Centralna mogła pomieścić blisko 2 tysiące ludzi.

Teatr Miejski to również wielkie postacie. W roku 1937 roku przyjechał Fiodor Szałapin, słynny rosyjski bas. W 1938 w celu poprawienia finasów teatru wystawiono operetkę Leona Jessela „Dziewczynę z czarnego lasu”. Leon Jessel był rodowitym szczecinianinem. W tym samym 1938 roku życzliwie przyjęto przedstawienie „Krakowiaki i górale”, z którym przyjechali aktorzy z warszawskiego Teatru Wielkiego.

Podczas nalotów alianckich bomba w 1944 lekko naruszyła konstrukcję. Niezabezpieczony budynek po 1945 roku popadł w ruinę. Najgorsze dla losów Teatru Miejskiego nadeszło w latach 50 XX wieku, gdy polskie władze podjęły decyzję o jego rozbiórce. Dzisiaj na miejscu teatru stoi maszt z parowca „Konstanty Maciejewicz


Teatr Miejski po II Wojnie Światowej
źródło fotografii: sedina.p
l

Teatr Bellevue (Bellevue Theater)

Drugą poważną sceną teatralną przedwojennego Szczecina był Teatr Bellevue (Bellevue Theater). Został założony przez G.F. Weidemana, który w roku 1851 otrzymał licencję od nadburmistrza Szczecina Wilhelma von Bonina na prowadzenie teatru.
Siedziba znajdowała się na końcu dzisiejszej ul. Potulickiej (Linsingenstrasse). Na widowni jednocześnie mogło zasiąść 1013 widzów.

W repertuarze dominowały utwory komediowe i operetkowe. Byli z nim związani między innymi tacy kompozytorzy jak Leon Jessel (rodowity szczecinianin) i Walter Kollo. Na deskach natomiast występowali Kainz Josef Matkowski i Paweł Wegner. W roku 1933 na deskach teatru wystawiono burleskę, której głównym bohaterem był niezbyt rozgarnięty niemiecki wieśniak. Zaraz po premierze właściciel za ośmieszanie żywicieli III Rzeszy musiał udać się na spotkanie z funkcjonariuszem NSDAP, gdzie wytłumaczono mu, że to szkodnictwo polityczne. W związku z uchybieniamy przeciwpożarowymi Teatr na pocz. lat 30 XX wieku zawiesił działalność


Teatr Bellevue – Rozkład widowni

źródło: Adressbuch für Stettin und Umgebung, Scherl, Stettin 1931


Teatr Bellevue – Sala koncertowa
Źródło fotografii: Wojciech Łopuch, Zeszyty Szczecińskie Zeszyt 5, Westendsee, Weinberg, Buchheide… Parki i zielone kawiarenki dawnego Szczecina, Publisher’s 2002


Teatr Bellevue – Pocztówka z 1904
Źródło fotografii:

Teatr Elysium (Elysium Theater)

W 1831 zostaje założony Browar Elysium jest to o tyle istotne, gdyż utrzymywał teatr o takiej samej nazwie. Znajdował się dokładniej w cienistym ogrodzie obsadzonego kasztanami i funkcjonuje jako teatr letni. Latem wystawiano sztuki teatralne, variete, oraz grano koncerty. Teatr z racji bliskości Browaru jak i sprzedawania w nim piwa szybko zaczęto nazywać „Piwnym”. W „Elysium” grywali aktorzy wspomnianego już tutaj „Teatru Miejskiego”. Ok. 1918 roku zawiesza działalność.

Teatr Apollo (Apollo-Theater)

Został założony ok. 1900 roku. Znajdował się w specjalnie zaadoptowanym budynku mieszkalnym na Unisławy (Scharnhorststrasse). Posiadał, przestronną salę z estradą i widownią na 800 osób. Mieszkańcy Szczecina cenili sobie sztuki dziecięce, w których nierzadko występowały same dzieci. W 1904 roku została zmieniona nazwa z „Apollo Theater” na „Victoria-Theater”. W 1914 roku salę teatralną przekształcono na lazaret wojskowy. Po I Wojnie Światowej nie wznowiono już działalności teratralnej. Podobnie jak wyżej wymienione siedziba już nie istnieje obecnie w tym miejscu znajduje się budynek TP SA przy ulicy Wyzwolenia (Moltkestrasse, Pölitzerstrasse).

Filharmonia (Konzerthaus)

Życie muzyczne przedwojennego Szczecina to przede wszystkim Filharmonia (Konzerthaus). Mieściła się u zbiegu ulic Małopolskiej (Augustastrasse) i pl. Żołnierza Polskiego (Königsplatz). Budowa trwała 17 miesięcy w latach 1883-1884. Projektantem był Franz Schwechten. Gmach został wybudowany w stylu włoskiego renesansu. Znajdowały się tam restauracja i kawiarnia, które to przygotowywały bankiety. Tutaj również odbywały się bale na jednym z nich gościom z Holandii podano 28 potraw nie wliczając napojów. Nic dziwnego, że każda licząca się firma szczecińska organizowała swoje jubileusze właśnie w Filharmonii

Filharmonia (Konzerthaus) rok 1934
źródło fotografii: Jarosław Filipiak, Olgierd Rózycki, Szczecin na starych widokówkach, Część 5. Życie kulturalne Szczecin 1996

Repertuar w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX wieku składał się w większości z twórczości muzyków niemieckich. Grano głównie utwory Johanna Carla Gottfrieda Loewe (Carla Loewe) a oprócz tego również utwory Jana Sebastiana Bacha, Ludwiga van Beethovena, Johannesa Brahmsa, Georga Friedricha Händla czy Roberta Schumanna. Ponadto od 1902 w repertuarze znalazły się utwory Piotra Czajkowskiego, Henryka Wieniawskiego, Bedřicha Smetany, czy Antonína Dvořáka

Podczas I Wojny Światowej mieścił się tutaj szpital wojskowy. Natomiast podczas II Wojny Światowej gmach został bardzo mocno uszkodzony. W latach 60 ubiegłego stulecia zapadła decyzja o jego rozbiórce. Filharmonia to najważniejsze przedwojenne centrum muzyczne Szczecina. Działały dwa zespoły muzyczne. Koncerty nie tylko odbywały się w murach filharmonii. Muzycy grali również na „świeżym powietrzu”. Bardzo częstym miejscem koncertów były Wały Chrobrego (Hakenterrasse), Ul. Świętego Wojciecha (Karkutschstrasse) oraz na pl. Lotników (Augustplatz). Muzycy Filharmonii dawali do 2300 koncertów rocznie

Informacje pochodzą z wcześniejszych artykułów dostępnych na redlica.pl

źródło:
Teatr Miejski (Stadttheater)
1) Maciej Czekała, Był sobie Szczecin, Wydawnictwo Kampol, Szczecin 2008
2) Jarosław Filipiak, Olgierd Rózycki, Szczecin na starych widokówkach, Część 7. Dawnego miasta czar, Szczecin 1997
3) Pod redakcją Gerarda Labudy, Dzieje Szczecina tom 2. Wiek X-1805, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań 1985

Teatr Bellevue (Bellevue Theater)
1) Maciej Czekała, Był sobie Szczecin, Wydawnictwo Kampol, Szczecin 2008
2) Jarosław Filipiak, Olgierd Rózycki, Szczecin na starych widokówkach, Część 7. Dawnego miasta czar, Szczecin 1997
3) Pod redakcją Gerarda Labudy, Dzieje Szczecina tom 2. Wiek X-1805, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań 1985

Teatr Elysium (Elysium Theater)
Encyklopedia Szczecina tom 2, P-Ż, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000

Teatr Apollo (Apollo-Theater)
Encyklopedia Szczecina tom 2, P-Ż, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000

Filharmonia (Konzerthaus)
1) Maciej Czekała, Był sobie Szczecin, Wydawnictwo Kampol, Szczecin 2008
2) Jarosław Filipiak, Olgierd Różycki, Szczecin na starych widokówkach, Część 5. Życie kulturalne, Szczecin 1996
3) Pod redakcją Bogdana Wachowiaka, Dzieje Szczecina tom 3. 1806-1945, Wydawnictwo 13 Muz, Szczecin 1994

Dawid Klich | 17.04.2020, 12:05 | Historia