Gryf – symbol Pomorza

Herb Wielki Pomorza lub też Herb Księstwa Pomorskiego symbolizuje dynastię Gryfitów panującym na Pomorzu przez blisko 600 lat.

Symbol tego mitycznego zwierzęcia jest widoczny w symbolice całego Pomorza po obu stronach Odry. Współcześnie jest w herbie Województwa Zachodniopomorskiego oraz kraju związkowego Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Symbol mitycznego zwierza na Pomorzu pojawił się wraz z książętami pomorskimi z dynastii Gryfitów. Bo też o niej tutaj piszę.

Wg legendy jeden z rycerzy księcia pomorskiego – Żelisław gonił za zwierzem wielce okazałym, gdy na leśnej polanie zobaczył na dorodnym drzewie gniazdo. W nim natomiast zobaczył dziwne zwierzę pół-orła, pół-lwa. Książę zauroczony uwiecznił zwierzęciem uwiecznił je w swoim herbie. Sam Żelisław otrzymał ten skrawek ziemi.

Dynastia Gryfitów

Dynastia prawdopodobnie jest pochodzenia słowiańskiego. Przyjmuje się, że wykształciła się we wczesnym średniowieczu. Najstarszy zapis historyczny mówiący o księciu pomorskim Siemomyśle (łac. Zemusil) pochodzi z 1046. Panująca Księstwem Pomorskim przez blisko 600 lat aż do 1637 gdy jako ostatni z rodu bezpotomnie umiera Bogusław XIV.

Wielki Herb Księstwa Pomorskiego

Dziewięciopolowy używany przez Dynastię Gryfitów.

Gryf na pieczęci książąt pomorskich pojawił się pod koniec XII wieku. Pierwszym z Gryfitów posługującym się Gryfem w herbie był Kazimierz II książę dymiński (ur. p. 1179, zm. 1219. Herb jest znany z przywieszonego wystawionego w 1193 lub 1194 r. dokumentu. Herb był jednopolowy. Herb ten został później przejęty przez linię książąt szczecińskich. Książęta szczecińscy posługiwali się nim, aż do połowy XV wieku.

Za panowania Eryka II (ur. w okr. 1418–1425 lub późn., zm. 5 lipca 1474), pojawia się herb pięciopolowy:

czerwony gryf o złotym dziobie w srebrnym polu (Szczecin i Pomorze);
czarny gryf w złotym polu (Wolgast i Barth);
czerwony gryf w zielone pasy w skos w srebrnym polu (ziemia wendyjsk, Wenden);
na tarczy dwudzielnej w pas srebrny półgryf w czerwonym polu i przeszachowane pole złoto-błękitne (Bernstein);
na tarczy dwudzielnej w pas czarny półlew w złotym polu i czerwony mur w błękitnym polu (Rugia)*

Około 1530 roku, za panowania księcia Jerzego I (1523-1531), pojawił się dziewięciopolowy tzw. herb wielki Pomorza, złożony z następujących herbów:

Księstwo szczecińskie – w polu błękitnym gryf wspięty, czerwony zwrócony w lewo. Charakterystyczną cechą tego herbu jest złamanie zasad alternacji, czyli w tym przypadku połączenie koloru godła i koloru tła. Do roku 1483 pole miało kolor złoty. Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Karol V Habsburg zgodził się na prośbę księcia Bogusława X, aby zmienić kolor pola z powrotem na złoty, lecz do zmiany tej nigdy nie doszło
Księstwo pomorskie – w polu srebrnym gryf wspięty, czerwony
Księstwo kaszubskie – w polu złotym gryf wspięty, czarny. Do roku 1530, herb ten był używany przez książąt wołogoskich.
Księstwo wendyjskie – w polu srebrnym czerwony gryf w zielone pasy, wspięty, zwrócony w lewo. Dawniej był to czerwony gryf ze srebrnymi skrzydłami.
Księstwo rugijskie – tarcz dwudzielna w pas, w polu górnym czarny połulew w czerwonej koronie, czasami przedstawiany w czerwonej koronie, na polu złotym, w polu dolnym czerwono-niebieska szachownica otwarta.
Ziemia uznamska – w polu czerwonym srebrny rybogryf zwrócony w prawo.
Ziemia bardzka – w polu złotym zwrócony w lewo czarny gryf z dwoma srebrnymi piórami (warstwami piór).
Ziemia choćkowska – na polu złotym czerwone krzyż i róże.
Ziemia wołogoska – tarcza dwudzielna w pas, w polu górnym srebrny gryf na czerwonym tle, w polu dolnym błękitno-złota szachownica. Od 1325 do 1530 r. herb przedstawiał czarnego gryfa na złotej szachownicy**

Kaplica Gryfitów w katedrze św. Jakuba w Szczecinie

Po upadku Księstwa Pomorskiego w 1648 i rozdziale Pomorza niektóre herby terytorialne zostały przejęte do herbów sukcesorów: Kaszub, Uznamu (z inna tynkturą), Barth, Choćkowa i biskupstwa kamieńskiego.

Hełmy – szczeciński i pomorski wraz z klejnotami i labrami, jak i trzymacze przeszły do herbu brandenburskiego, te ostatnie następnie także i do pruskiego. W 1881 roku władze pruskie wprowadziły jako herb prowincji Pomorze zwróconego w prawo czerwonego gryfa na srebrnym polu.*

Herb Provinz Pommern Źródło: Wikipedia

Gryf współcześnie

Gryf jest wykorzystywany również na innych polach, wystarczy wspomnieć największy na Pomorzu klub piłkarski Pogoń, gdzie gryf jest widoczny w herbie jak i w klubowym hymnie:

Z Pogonią zawsze na dobre i złe
Kibice z grodu Gryfa jednoczą się

słowa Quo Vadis

Hymn Pogoni został napisany przez szczeciński zespół Quo Vadis dla odrodzonej Pogoni Szczecin.

Oficjalną maskotką Pogoni oraz Szczecina jest Gryfus. Widywany jest na meczach Pogoni Szczecin czy imprezach miejskich. Przed laty wymyślony przez przez środowiska kibiców Dumy Pomorza – Pogoni Szczecin. jak powiedział Grzegorz Kozak dla Gol24.pl Gryfus został zaprojektowany:

na wzór Gryfa, który zdobi herb naszego miasta, Szczecina***

Grzegorz Kozak

W dobie głębokiego kryzysu Pogoni Szczecin Gryfus zniknął ze stadionu oraz Szczecina. Po kilku latach powrócił w świetle fleszy. Przywrócony przez władze największego klubu Pomorza.

Źródło: Pogoń Szczecin