Rys historyczny Szczecina do 1945. Szczecin ma bardzo długą i ciekawą historię. Kiedy się ona zaczyna?

Musimy sięgnąć w bardzo odległe dzieje by zacząć od początku, czyli od „Geografii” Ptolemeusza (160 r. n.e.). Pisze on o mieszkańcach tutaj mieszkających i nazywa ich: „Sedini„. Już wtedy istniało tutaj osiedle. W X wieku pojawia się kilka wzmianek o Szczecinie. W 967 roku gród zajmuje Mieszko I. Ibrahim Ibn Jakub wymienia gród „Sasin” natomiast w „Dagome Iudex” znajdujemy informacje o „Shinesne„. Szczecin wzmiankowany jest również w dokumentach z XII wieku, kiedy to poprzez zamarzniętą Odrę zdobywa gród Bolesław Krzywousty a miało to miejsce w 1121. W roku 1124 przybywa już do zarządzanego grodu przez polskiego kasztelana Otton z Bambergu.

Księstwo Pomorskie

W 1243 roku następuję lokacja miasta na prawie magdeburskim poniżej treść dokumentu:

1243, 3 kwietnia, tercio nonas Aprillis, Szczecin
Barnim I, książe pomorski nadaje miastu Szczecin prawo magdeburskie, 100 łanów ziemi uprawnej obciążonych roczną opłatą w wysokości 1/2 czwartaka od każdego łana, 30 łanów pastwisk, wolne rybołówstwo bez sieci na Odrze, 1 milę w górę i w dół rzeki od miasta, prawo korzystania z książęcych lasów, sąd wyższy prawa niemieckiego dla miast księstwa posługujących prawem magdeburskim, wolności od cła i ungeldu na terenie księstwa z wyjątkiem komór celnych w Dziwnowie i Kołobrzegu, gdzie mieszczan szczecińskich obowiązuje połowa cła i ungeldu, prawo wypasu bydła po obu stronach Odry na odległości 1 mili od miasta, z zastrzeżeniem, że z pastwisk tych mogą korzystać również wasale książęcy oraz określa wysokość cła i ungeldu pobieranych w Szczecinie

Jan von Berlin marszałek książęcy, Teodoryk von Bertekow, Albert von Isleben, Gerard von Uchtenhagen, Vorwin von Drensen, Goswin von Stettin, rycerze i wasale książęcy, Stefan Schütz, Jan Span, Albrecht von Branderburg, Henryk von Magdeburg, Lambert von Sandow, Albrecht von Sparrenfelde, Henryk von Guben, Gerard Krämer, Gerard de Domuz.

W 1245 roku Książę Barnim I nadaje mieszczanom szczecińskim prawo cechowe jak zapisano w dokumencie poniżej:

1245 Barnim I, książę pomorski nadaje mieszczanom szczecińskim prawo zakładania cechów oraz potwierdza prawo magdeburskie.
Teodoryk von Bertekow, Henryk von Gartow, Lüder von Isleben

W 1278 Szczecin staje się częścią Związku Hanza. Pod koniec wieku XV miasto definitywnie zostaje stolicą Pomorza Zachodniego. Wiek XVI Szczecin opanowuje reformacja po tym jak w 1534 roku za zgodą Barnima XI i Księcia Wołogowskiego Filipa I wprowadzono luteranizm w całym Księstwie Pomorskim. Co miało pośredni wpływ na osłabienie stosunków z Polską. W 1630 Miasto opanowują Szwedzi na blisko 100 lat panował wówczas ostatni z dynastii Gryfitów Bogusław XIV. 24 marca 1637 umiera wspomniany już tutaj Bogusław XIV.

Okres Szwedzki

W 1659 natomiast miasto chciał opanować elektor brandenburski i gdyby nie postawa mieszkańców plan pewnie by się powiódł. Za pomoc otrzymaną od mieszkańców Szczecina król szwedzki Karol X ofiarowuje Herb z ukoronowaną głową Gryfa otoczoną laurowym wieńcem trzymanym, przez lwy. Dar przekazuje w 1660 r. królowa wdowa Jadwiga Eleonora (Karol X już nie żył) poniżej zamieszczamy treść dokumentu:

1660 14, września Sztokholm Karol XI król szwedzki nadaje Henrykowi von Braunschweig, Piotrowi Gereke i Krzysztofowi Richter burmistrzom szczecińskim oraz wszystkim następcom na urzędzie – za wierność jaką miasto Szczecin okazało koronie szwedzkiej w wojnie przeciw elektorowi brandenburskiemu – tytuły szlacheckie wraz ze wszystkimi należnymi przywilejami. Ponadto zmienia on herb miasta Szczecina według opisu: nad tarczą z ukoronowaną głową gryfa korona królewska podtrzymywana przez dwa ukoronowane złote lwy: całość obwiedziona wieńcem z wawrzynu. Wielka pieczęć królewska. Podpisy Jadwigi Eleonory matki Karola XI, regentów, członków rady królewskiej i sekretarzy królewskich.

W 1705 roku do miasta przybywa Katarzyna Leszczyńska ze swoim dworem królewskim a następnie sam król Stanisław Leszczyński.

Okres Pruski

W roku 1720 miasto zostaje sprzedane Prusom. Sprzedano również i ujście Odry. W 1806 – grudzień 1813 Szczecin w rękach francuskich – stacjonowały w nim wojska napoleońskie. W 1843 zbudowano dworzec kolejowy, w 1848 rusza miejska gazownia, w 1865 wodociągi a w roku 1870 zaczęto budowę kanalizacji. Od czerwca 1873 roku zaczęto burzyć forty okalające Szczecin. Od tego momentu rozbudowuje się. W 1879 wyrusza pierwszy tramwaj konny a 1898 tramwaj elektryczny. W 1889 roku uruchomiono elektrownię, w roku 1897 rusza z produkcją huta żelaza.

II Wojna Światowa

W wyniku II Wojny Światowej miasto poniosło poważne straty przez kilkakrotne mocne bombardowania. Pierwsze poważne bombardowanie miało miejsce w nocy z 19 na 20 kwietnia 1943 zbombardowano wtedy południowe dzielnice miasta. Dalsze poważne naloty były 11 kwietnia oraz 13 i 19 maja 1944. W wyniku II Wojny Światowej Szczecin został zniszczony 60-70%, port wraz z przyległościami 70-80% zakłady przemysłowe w 90% Najbardziej ucierpiały tereny nadodrzańskie w tym dawne Stare Miasto oraz centrum miasta. Skala zniszczeń wojennych była tak ogromna, że Szczecin znalazł się na liście 20 najbardziej zniszczonych miast ówczesnych Niemiec.

Przypisy

1) Dokument znany z potwierdzeń lokacji przez Bodusława IV księcia pomorskiego z 09-10 sierpnia 1293 regest nr 18, Ottona I księcia pomorskiego z daty 21 września 1308 reg. nr 45, Warcisława IV księcia pomorskiego z 15 czerwca 1309 reg. 1309 źrodło: Regesty dokumentów miasta Szczecina z lat 1243-1856, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 1993

2) Oryginał dokumentu znany z potwierdzenia: Warcisława IV księcia pomorskiego z 15 czerwca 1309 reg. nr 64 źrodło: Regesty dokumentów miasta Szczecina z lat 1243-1856 …

3) Oryginał dokumentu znajdował się do 1942 w Archiwum Państwowym w Szczecinie nr 352, źrodło: Regesty dokumentów miasta Szczecina z lat 1243-1856 …

Dawid Klich | 05.07.2015, 07:35 | Historia